Evropska komisija i Europa Nostra objavili su dobitnike ovogodišnje EU nagrade za kulturno naslijeđe – nagrade Europa Nostra, najveće evropske nagrade u oblasti naslijeđa. Dvadeset i osam laureata iz 16 različitih zemalja Evrope prepoznati su po zapaženim dostignućima u oblasti konzervacije, istraživanja, posvećenosti poslu, te obrazovanja, treninga i podizanja svijesti o naslijeđu. Nezavisni ekspertski žiriji procjenjivali su ukupno 187 aplikacija koje su poslali pojedinci ili organizacije iz 36 zemalja širom Evrope, te izabrali pobjednike. Građani cijelog svijeta sada mogu glasati online za Public Choice Award i dati podršku nagrađenim projektima iz vlastite ili neke druge evropske zemlje.

Projekti koje je izabrao žiri predstavljaju izvrsne primjere kreativnosti, inovacije, održivog razvoja i društvene participacije u sektoru naslijeđa širom Evrope. Među izvanrednim inicijativama nagrađenim 2016. godine nalaze se: renoviranje staze na strmim stranama klisure koja je posjetiocima otvorila pogled na fenomenalne prirodne ljepote, a time i novi val turizma u regionu (Španija); razvoj industrijske digitalizacije, čiji je rezultat digitalizacija skoro devet miliona zooloških, botaničkih i geoloških uzoraka, iz cijele Evrope i šire, što je od ogromne vrijednosti za istraživače iz cijelog svijeta (Holandija); predanost uposlenika i aktivista Zemaljskog muzeja BiH, koji su tri godine vrijedno radili bez plaća i doprinosa želeći sačuvati Muzej uprkos teškoj političkoj situaciji (Bosna i Hercegovina); i projekt koji podstiče građane da “usvoje” spomenike od kulturnog i historijskog značaja za njihovu lokalnu zajednicu, da se brinu za njih, te da ih ponovo vrate u upotrebu (Finska). Prvi put, nagrada je također dodijeljena i izvanrednom projektu s Islanda: rehabilitacija i pretvaranje francuske bolnice u Faskrudsfjorduru u muzej.

“Od srca čestitam pobjednicima i njihovim timovima na izvanrednom poslu. Zahvaljujući njihovom talentu i posvećenosti, mnogobrojna blaga evropskog kulturnog naslijeđa su spašena i revitalizirana za današnje i buduće generacije. Njihovi projekti jačaju svijest o kulturnom naslijeđu kao strateškom resursu evropskog društva i privrede. Kulturno naslijeđe ujedinjuje ljude, gradi mostove između prošlosti, sadašnjosti i budućnosti. Istovremeno, ono generiše i ekonomski rast, promoviše održivi razvoj i stimuliše društvenu participaciju i inkluziju – koja je od vitalnog interesa – danas više nego ikada. Upravo zbog toga podržavamo ovu nagradu i druge projekte iz sektora naslijeđa kroz naš program Kreativna Evropa, a tako će biti i u budućnosti”, rekao je Tibor Navracsics, evropski komesar za obrazovanje, kulturu, mlade i sport.

“Svi ovi nagrađeni projekti potvrđuju da je naslijeđe relevantno za Evropu i njene građane. Kulturno naslijeđe je pokretač održivog ekonomskog razvoja i kohezivna sila u našim multikulturnim društvima, kako je to priznato od EU institucija i jasno pokazano u nedavnom izvještaju ‘Kulturno naslijeđe je važno za Evropu’. Oduševljen sam što se ovogodišnja ceremonija dodjela nagrada Europa Nostra održava u mom rodnom Madridu, a naročito na tako specijalnom mjestu za kulturno naslijeđe kao što je Zarzuela teatar”, dodao je Plácido Domingo, uvaženi operski pjevač i predsjednik organizacije Europa Nostra.

Dobitnici Evropske nagrade za naslijeđe 2016. bit će proslavljeni tokom događaja visokog profila pod pokroviteljstvom EU komesara Navracsicsa i maestra Plácida Dominga 24. maja navečer u historijskom Zarzuela teatru u Madridu. Evropska nagrada za naslijeđe okupit će oko hiljadu ljudi, uključujući profesionalce u oblasti naslijeđa, volontere i prijatelje iz cijele Evrope, a također i najviše predstavnike EU institucija, zemlje domaćina i ostalih zemalja članica EU. Tokom ceremonije bit će proglašeno sedam dobitnika Grand Prixa, od kojih će svaki dobiti nagradu u vrijednosti od 10.000 EUR, kao i dobitnik Public Choice Award.

Dobitnici nagrada će također imati priliku da predstave svoje sjajne projekte u oblasti naslijeđa tokom Sajma izvrsnosti (Excelence Fair), 24. maja ujutro, u sjedištu Udruženje arhitekata Madrida, a moći će i prisustvovati različitim networking događajima koji će se održati tokom Evropskog kongresa naslijeđa u Madridu (22- 27. maja) u organizaciji Europa Nostra i u okviru network projekta “Mainstreaming Heritage”, koji podržava Kreativna Evropa.

Dobitnici nagrada 2016.

(abecednim redom, po zemljama)

Kategorija Konzervacija

▪ Pretvaranje pivare De Hoorn u kreativni hub, Leuven, BELGIJA

▪ Vizantijska crkva sv. Petra, Kastania, Mani, GRČKA

▪ Tradicionalna vodenica, Agios Germanos, Prespes, GRČKA

▪ Francuska bolnica, Faskrudsfjordur, ISLAND

▪ Dioklecijanove terme: manastir i otvoreni bazen, Rim, ITALIJA

▪ Muzej Stari Amelisweerd, Bunnik, Utrecht, HOLANDIJA

▪ Tvrđava Kijkuit, Kortenhoef, Noord-Holland, HOLANDIJA

▪ Katedrala i dijacezanski muzej, Santarém, PORTUGAL

▪ Kraljeva stazica na El Chorro klisuri, Malaga, ŠPANIJA

▪ Šest crkvi, Lorca, Murcia, ŠPANIJA

▪ Knockando predionica, Aberlour, Moray, VELIKA BRITANIJA

▪ Wimpole Hall gotički toranj, Wimpole, Cambridgeshire, VELIKA BRITANIJA

Kategorija Istraživanja

▪ Čuvanje podvodnih arheoloških nalazišta, evropski projekt koordiniran u Kopenhagenu, DANSKA

▪ ‘Silosi sjećanja’, Bra, ITALIJA

▪ Digitalizacija kolekcije Naturalis Biodiversity Centra u Leidenu, HOLANDIJA

▪ Konzervacijska studija sela Gostuša, Pirot, SRBIJA

▪ Prahistorijski Picture Projekt. Pitoti: Digital Rock-Art, Cambridge, VELIKA BRITANIJA

Kategorija Predanost radu

▪ Zaposleni i aktivisti Zemaljskog muzeja Bosne i Hercegovine, Sarajevo, BiH

▪ Gđa Giulia Maria Crespi, Milan, ITALIJA

▪ Prijatelji Storfjorda, Sunnmøre, NORVEŠKA

Kategorija Obrazovanje, trening i dizanje svijesti

▪ ‘Veliki rat očima djeteta’, Roeselare, BELGIJA

▪ ‘Zvijezda u školi’, Karlovac, HRVATSKA

▪ ‘Usvojite spomenik’, Tampere, FINSKA

▪ Čuvanje i promocija plesnog naslijeđa, Berlin, NJEMAČKA

▪ ‘Mali muzej Dublina’, Dublin, IRSKA

▪ Edukativni program za kulturno naslijeđe: “Apprendisti Ciceroni”, Milan, ITALIJA

▪ Održivi razvoj za Mourela Plateau, Peneda-Gerês Nacionalni park, PORTUGAL

▪ ‘Škole naslijeđa’, Bristol, VELIKA BRITANIJA

Nagrada Europa Nostra predstavlja također i sjajan uspjeh za evropsku državu koja nije članica EU programa Kreativna Evropa – projekt iz Bjelorusije:

Kategorija Predanost radu:

Nacionalni historijski i kulturni muzej – Reserve “Niasvizh”, Niasvizh, BJELORUSIJA

Zaposleni i aktivisti Zemaljskog muzeja Bosne i Hercegovine, Sarajevo

Napor uposlenika i aktivista Zemaljskog muzeja Bosne i Hercegovine da u teškom političkom kontekstu održe svoj muzej aktivnim, predstavlja impresivan primjer predanosti profesiji i očuvanju kulturnog naslijeđa. Zbog specifičnog adminstrativnog ustroja Bosne i Hercegovine, Zemaljski muzej BiH ostao je bez riješenog pravnog statusa, a time i adekvatnog finansiranja. Muzej je 2012. godine zatvoren za posjete, što iz nužde, što iz protesta zbog nezavidne pozicije u kojoj se našao. No, iza zatvorenih vrata, Muzej je nastavio živjeti. Uposlenici su nastavili dolaziti na posao svaki dan tokom naredne tri godine. U teškim uslovima, danonoćno su čuvali Muzej štiteći zbirke od provalnika, čuvajući predmete i zgradu od propadanja najbolje što se moglo s ograničenim resursima.

Dom za preko četiri miliona predmeta, Zemaljski muzej BiH je jedna od najvećih i najvažnijih muzejskih zbirki u Jugoistočnoj Evropi. Kako bi privukla pažnju domaće i međunarodne javnosti na alarmantan status Muzeja, AKCIJA, nezavisna kulturna organizacija iz Sarajeva, u saradnji s fotografom Zijahom Gafićem, koji je napravio upečatljive portrete radnika Muzeja, pokrenula je kampanju «Ja sam Muzej». Pritisak javnosti stavio je problem Muzeja na vrh liste prioriteta vlasti. Žiri nagrade Europa Nostra je zadivljen time da su “u saradnji s AKCIJOM, zaposleni Muzeja pokrenuli široku javnu kampanju kako bi osigurali očuvanje njihove važne i jedinstvene zbirke koja predstavlja vjersku i kulturnu različitost regije”.

Ova odlično realizirana kampanja, koja je koincidirala sa naporima političara i diplomata, otvorila je Zemaljski muzej BiH u septembru 2015. godine. Dobijene su garancije za finansiranje Muzeja iz javnog budžeta do 2018. godine. Šta će se desiti nakon tog perioda ostaje neizvjesno, ali riješenost uposlenika da nastave s borbom za opstanak Muzeja ostaje neupitna.

“U iznimno teškim vremenima, zaposleni Zemaljskog muzeja Bosne i Hercegovine radili su neprestano i bez naknade gotovo tri godine. Posvećenost instituciji i profesiji, na koju je pažnju skrenula kampanja «Ja sam Muzej», osvojila je široku podršku građana i medija. Konačno, kampanja radnika i aktivista potakla je i konkretne pomake u odnosu politike prema Muzeju, što ovu pobjedu za kulturno naslijeđe, uz čvrstu predanost uposlenika njihovom poslu, čini uistinu izvanrednom”, istaknuo je žiri nagrade Europa Nostra.

Kontekst

EU Nagrada za kulturno naslijeđe / Europa Nostra Nagrade

Nagradu Evropske unije za kulturno naslijeđe / Europa Nostra Nagrade pokrenula je 2002.

Evropska komisija, i od tada je dodjeljuje organizacija Europa Nostra. Nagrada slavi i promoviše najbolje prakse u vezi s konzervacijom, istraživanjem, upravljanjem, volontiranjem, obrazovanjem i komunikacijom kulturnog naslijeđa. To je važan doprinos široj javnoj prepoznatljivosti kulturnog naslijeđa kao strateškog resursa za evropsko društvo i ekonomiju. Nagradu podržava program Kreativna Evropa Evropske unije.

U posljednjih 14 godina, organizacije i pojednici iz 39 zemalja predali su ukupno 2.540 aplikacija za nagrade Europa Nostra. Najviše aplikacija je imala Španija (480), zatim Velika Britanija (276), Italija (239), Njemačka (190) i Francuska (114). U pogledu kategorija, Konzervacija je imala najviše aplikacija (1.524), slijede Obrazovanje, treninzi i podizanje svijesti (378), zatim Istraživanja (319), te konačno Posvećena služba naslijeđu (297).

Od 2002. godine, nezavisni ekspertski žiri izabrao je 426 nagrađenih projekata iz 34 zemlje. U skladu sa brojem aplikacija, Španija ponovo vodi na listi sa 59 dobijenih nagrada. Na drugom mjestu je Velika Britanija sa 58 nagrada, Italija je treća (33 nagrade), Njemačka četvrta (28 nagrada), a Grčka peta (25 nagrada). U pogledu kategorija, Konzervacija ima najviše nagrađenih (256 nagrada), a slijedi je kategorija Posvećena služba naslijeđu (63 nagrade), Obrazovanje, treninzi i podizanje svijesti (55 nagrada) i konačno, kategorija Istraživanja (52 nagrade).

Među nagrađenim projektima, izaberu se inicijative od posebnog značaja i dodijeli im se nagrada Grand Prix u novčanoj vrijednosti od 10.000 EUR. Do sada je dodijeljeno ukupno 88 nagrada Grand Prix.

EU Nagrada za kulturno naslijeđe/Evropa Nostra Nagrade ojačava kapacitete sektora kulturnog naslijeđa u Evropi na način da mapira najbolje prakse, ohrabruje prekograničnu razmjenu znanja i povezivanje različitih aktera u široke mreže. Ta nagrada je donijela i svim pobjednicima višestruku dobrobit – od veće međunarodne vidljivosti, preko ostvarivanja novih izvora finansiranja i povećanja broja posjetilaca. Osim toga, u generalnoj javnosti povećala je svijest da dijelimo zajedničko naslijeđe, potcrtavajući istovremeno njegov svojevrsni evropski karakter.

Europa Nostra

Europa Nostra je panevropska federacija nevladinih organizacija u oblasti kulturnog naslijeđa, koju istovremeno podržava široka mreža javnih institucija, privatnih kompanija i pojedinaca. Pokrivajući 40 zemalja u Evropi, Europa Nostra je glas civilnog društva posvećenog očuvanju i promociji evropskog kulturnog i prirodnog naslijeđa. Osnovana 1963. godine, Europa Nostra je danas prepoznata kao najreprezentativnija mreža u oblasti naslijeđa u Evropi. Predsjednik organizacije je Plácido Domingo, svjetski poznat operski pjevač i dirigent. Europa Nostra vodi kampanje za spašavanje ugroženih evropskih spomenika, nalazišta i krajolika, naročito kroz program “7 najugroženijih”. Promovira izvrsnost kroz EU Nagradu za kulturno naslijeđe/ Europa Nostra nagradu. Nagrada doprinosi kreiranju i primjeni evropskih strategija i politika u vezi sa naslijeđem, kroz strukturirani dijalog sa evropskim institucijama, te koordinaciju Evropske Alijanse za Naslijeđe 3.3.

Kreativna Evropa

Kreativna Evropa je EU program za podršku kulturnom i kreativnom sektoru. S budžetom od 1,46 milijardi EUR za period 2014–2020, program podržava organizacije u oblasti naslijeđa, izvedbenih umjetnosti, vizuelnih umjetnosti, interdisciplinarnih umjetnosti, izdavaštva, filma, TV, muzike i video igara, a istovremeno i desetine hiljada umjetnika, profesionalaca u sektoru kulture i audiovizuelnom sektoru. Ovo finansiranje omogućava im da djeluju širom Evrope, dođu do novih publika i razviju vještine neophodne u digitalnom dobu.